D Vitamini Eksikliği

Dünyada yaklaşık bir milyar kişide D vitamini eksikliği olduğu tahmin edilmektedir. Ekvatordan kuzeye gittikçe güneş ışığının dikliğindeki azalmaya bağlı olarak D vitamini görülme sıklığı artmaktadır. Ülkemizde de D vitamini eksikliği oldukça yüksektir.

D vitamini eksiklik değeri nedir?

Kan D vitamini(25 OH vitamin D) değerinin 30 ng/ml nin altında olması D vitamini eksikliği olarak tanımlanır.

D vitamini(25 OH vitamin D) değerinin 20-30 arası yetersizlik

D vitamini (25 OH vitamin D) değerinin 20 nin altında olması eksiklik

D vitamini (25 OH vitamin D) değerinin 10 nun altında olması ciddi eksiklik olarak tanımlanmaktadır. (Lit.1)

D vitamini nasıl oluşur?

Günlük D vitamini ihtiyacının ancak %10 u besinler ile hazır olarak alınmaktadır. Geri kalan %90 ihtiyacı güneş ışığı sayesinde deride sentezlenir.

Başlıca D vitamini, kaynağı Güneşten gelen Ultraviyole B ışınlarıdır. Bu ışınlar deride  D3 vitamini oluşmasını sağlar. Diyetle alınan D vitamini bitkilerden D2, hayvansal besinlerden D3 olarak alınır. Bu güneş ışını sayesinde yapılan veya diyetle alınan D vitamini önce karaciğer sonrada böbrekte işlem gördükten sonra aktif D vitamini haline( 1,25(OH) vitamin D ye ) dönüşür.

D Vitamini Eksiklik sebepleri nelerdir?

• Yetersiz Güneş ışığına maruz kalma: Güneşin az olduğu iklimde yaşamak, kapalı kıyafetler giymek
• İleri yaş
• Besinler ile D vitamini oluşumuna katkıda bulunan maddelerin yetersiz alımı veya mide bağırsak hastalıklarına bağlı yetersiz emilimi.
• Bazı Karaciğer ve Böbrek hastalıkları
• D vitamini yıkımına yol açan bazı ilaçların kullanılması
• D vitamini direnci

D vitamini en fazla hangi besinlerde bulunur?

Balık, karaciğer ve yumurta sarısında bulunmaktadır.

Ancak besinler ile günlük D vitamini ihtiyacının %10 kadarı karşılanmaktadır.

Hangi  mevsim ve saatte en fazla D vitamini oluşur?

 Güneş ışınlarının D vitamini yapımına katkısı olabilmesi için ışınların dünyaya geliş açısı önemlidir. Etkili D vitamini sentezi Mayıs tan Kasıma ayına kadar olan periyotta saat 10:00 ile 15:00 saatleri arasında yapılır. Güneş koruyucu krem kullanılması D vitamini oluşmasını engeller. Ayrıca UV ışınları camdan yeterince geçemediği için pencere arkasından güneşlenmenin D vitamini oluşumuna faydası yoktur. Açık tenli insanlarda yukarıda belirtilen saatler arasında kollar-bacaklar ve yüzün 15 dakika süre ile güneşe maruz kalması yeterli olmaktadır. Koyu tenli kişilerde bu süre daha uzundur. Yapılan bilimsel çalışmalarda özellikle kapalı kapalı kıyafet giyenlerde daha az güneş ışığına maruz kalındığı için D vitamini eksikliği görülme sıklığı %68 olarak bulunmuştur(Lit.2).

Türkiyeyi de içine alan çok uluslu (18 ülke) bir bilimsel çalışmada menapoza girmiş bayanlarda D vitamini sonuçlarına bakıldığında  En düşük D vitamini değerlerinin Orta doğu ülkelerinde olduğu saptanmıştır. Bu 18 ülkenin ortalamasında menapoz sonrası bayanların %68 inde D vitaminin düşük olduğu, Türkiyede yapılan ölçümlerde ise  deneklerin %76 sında ideal D vitamini değeri olan 30ng ml  nin altında olduğu tespit edilmiştir (Lit.3).

D vitamini Eksikliği ne türlü şikayetlere yol açar?

Çoğunlukla kısa süreli  D vitamin eksikliği vucutta fark edilmez. Eksiklik süresi uzadığında  Osteoporoz(kemik erimesi), yaygın kemik ve kas ağrısı, kas güçsüzlüğü, halsizlik ve depresyona yol açabilir.

D vitamini eksikliği Kemik erimesi yapar mı?

D vitamini (25 OH vitamin D) değerinin 20 nin altında olması Osteoporoza neden olur. D vitamini süt ürünleri ile aldığımız kalsiyumun vucutta tutulmasında ve bağırsaktan kemiğe taşınmasında önemli role sahiptir. D vitamini eksik kişilerde Yüksek miktarda kalsiyum alınsa bile kemik erimesi görülebilir.

D vitamini eksikliği tanısı nasıl konulur?

D vitaminin nihai hali olan “1,25 (OH) vitamin D”  yarılanma ömrü 4 saattir. Bu nedenle kanda doğru değerlerin ölçülmesi zordur. Bu nedenle D vitamininin ön basamağı olan “25(OH) vitamin D” değerinin ölçülmesi ile tanı konulur. Gün içerisinde kan D vitamini değerleri değişkenlik gösterebilir, bu nedenle en doğru değer  Sabah aç karnına 8:00-10:00 saatleri arasında ölçüm yapılarak bulunur.

Kimlerde D vitamini Ölçümü yapılmalıdır?

1- Kemiği zayıflatan hastalığı olan kişilerde

2-D vitamini eksikliğine bağlı kas iskelet sisteminde şikayeti olan kişilerde

3- Risk grubundaki kişilerde( Güneş ışığı görmeyenlerde-koyu tenlilerde- obezlerde- sık hamilelik geçirenlerde-emziren annelerde- kortizon kullananlarda- bağırsak hastalığı bulunanlarda)

D vitamini eksikliği tedavisi nasıl yapılır?

Kan  25(OH) vitamin D değeri  30 un üzerinde ie tedaviye gerek yoktur. İdeal D vitamini değeri 30-50 arasıdır. Eğer 20 nin altında ise önce yükleme tedavisi yapılıp, ardından idame tedavisine geçilir ve 1 yıl süre ile bu tedavi D vitamini damla olarak yaşa ve eksiklik miktarına göre doktorunuz tarafından ayarlanır. Eğer değer  değer 20-30 arasında ise o zaman yükleme tedavisi yapılmadan direk günlük damla ile tedaviye başlanır.

D vitamini tedavisinde D vitamini ampullerin kullanılması sakıncalıdır. Her bir ampulde çok yüksek dozda D vitamini olup ani börek yetmezli yapabildiği bildirilmiştir.  D vitamini ampuller sadece doktorunuz tarafından gerekli görüldüğünde bazı emilim bozukluğu yapan bağırsak hastalıklarında kullanılabilir.

Literatür:

1- Osteoporoz ve metabolik kemik hastalıkları tanı ve tedavi klavuzu 2016, Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği

2- Crucial role of vitamin D in the musculoskeletal system. Wintermayer E. Ihle C, Ehnert S, Stöckle U et al. Nutrients 2016, 8, 319.

3- The prevalance of vitamin D inadequacy amongst women with osteoporosis: an international epidemiological investigation. Journal of İnternal Medicine 2006, 260:245-254